تەرەزان.... داستانا دارستانێ
ئێك ژ ناڤ و دەنگترين كەسان ل سەرانسەرى جيهانا ئەدەبى و سينەماييدا (تەرەزان) ـە. (تەرەزان) ئێكەم كەسە كە هەڤنياسينەك د ناڤ بەرا مروڤ و گيانەوەران دا پەيدا كرى.
(ئێدگار رايس بۆرۆز) نڤيسەرێ چيروكا (تەرەزان), دەمەكێ درێژ د بورينيت هەتا ناڤێ (تەرەزان) ژێدگريت. بۆرۆزى گرنگيەكا مەزن د دانا بۆ ناڤێ (تەرەزان)ـى. چەوا دێ ناڤەكى دانێتە ل سەر مروڤەكى د گەل مەيمينكان دژيت؟
چەند روژ چوون و بۆرۆز يێ هزرا ناڤەكى دكەت, ناڤەكى د گەل دەنگ و فونەتيكا زمانێ مەيمينكان بگونجيت. زانينا بۆرۆزى بۆ نڤيسينا نوتا مەسيقى گەلەك هاريكاربوو بۆ ژێگرتنا ناڤەكێ گونجاى, هەتا ل دوماهييێ ناڤێ (تەرەزان) ژێگرتى, كە ناڤەكە مينا دەنگێ قيژيا گيانەوەرەكێ كيڤى يە.
تەرەزان لاوەكێ جەحێل و خۆرتە, ژيێ وى (25) سالە. چيروكا وى دەستپێدكەت ل دەمێ زاروك.
ئەفسەر (جون گرايستوك) د گەل هەڤژينا خۆ (ئەليس) ل سالا (1888) قەستا ئەفريقيا دكەن بۆ كارەكێ پەيوەنديدار ب حكومەتا بريتانى ڤە. د ناڤ وێ پاپۆرا (فوالدا) دا ئەوا ئەفسەر و هەڤژينا وى ل سەر, شەرەكێ مەزن رۆى د دەت و د ئەنجامدا گەلەك خەلك د مرن ڤێجا ئەفسەر د ترسيت ژ سزادانێ ئەگەر بزڤريت بۆ لەندەن. و ئەفسەر نەچار دبيت ل نيڤا رێيێ ژ پاپۆرێ بهێتە خار. ئەو و هەڤژينا خۆ قەستا دارستانێ دكەن. و رادبن بچێكرنا خانويەكێ بچيك. پشتى چەند روژان تەرەزان ژ دايك دبيت لێ دايكا وى گيانێ خو ژ دەست د دەت.
ل دارستانێ ل نزيك وان جورەك ژ مەيمينكێن مەزن, مەزنتر ژ (گوڕێلا) دژيت. ميرێ ڤان جورە مەمينكان دگوتنێ (كرشوك) و كێشا وى (350) كيلو گرامە. تەڤ مەيمينكان د زانى كە هندەك بيانى يێن هاتينە دارستانێ. روژەكێ مەيمينك هێرشەكا مەزن د بەنە سەر خانويێ وان, د ئەنجامدا ئەفسەر دهێتە كوشتن و ئەگەر (كالا) نە بايە -ئەو مەيمينكا كور لێ مرى- دا تەرەزان ژى هێتە كوشتن.
(كالا) يێ ئەو زاروك د گەل خۆ بر و ئەو هزر دكر كە مەيمينكەكا سپى يە, و ناڤ لێ دانا (تەرەزان). و رامانا ڤى ناڤى د زمانێ مەيمينكان دا (پيستێ سپى يە).
و بڤى رەنگى تەرەزان مەزن دبيت و نچيرڤانەكێ ژير و چەلەنگ ژێ چێدبيت. و گيانەوەر هەمى ژێ د ترسن. هەتا ڤى دەمى تەرەزان هزر دكەت كە مەيمينكە. لێ روژەكێ ئەو دێمێ خو د ناڤ ئاڤێ دا دبينيت و بەرێ خۆ د دەتە هەڤالێن خۆ... نە وەكى وينە... هەست ب شەرمەكا مەزن دكەت. چەوا دێمێ وى هوسا يێ حليە...؟ چەوا دەڤێ وى هوسا يێ بچيكە...؟ و ددانێن وى هوسا يێن نەرمن...؟ و دەستێن وى...؟ و پێ يێن وى....؟ّ!
چيروكەكا سەيرە, و يا سەيرتر نڤيسەرێ ڤێ چيروكێ كەسانەكێ نە خويندەوارە. لێ دەمێ ئەڤ چيروكە ل گوڤارەكێ ل سالا 1914 بەلاڤ دبيت, سەركەفتنەكا ئێگجار مەزن ب خۆڤە دبينيت.
پشتى ڤێ پێنگاڤا سەركەفتى د چيروك نڤيسينێدا, بۆرۆز دەست ب نڤيسينا چەندين چيروكێن دى ژێر قارەمانيا (تەرەزان) دكەت. كە هندەك ژ وان ئەڤەنە: گيانەوەرێن تەرەزانى 1916, كورێ تەرەزانى 1917, تەرەزان و گەنجينەيێن ئوبار 1918, تەرەزان و چيروكێن دارستانا 1919, تەرەزان ميرێ دارستانێ 1928, تەرەزان و ميرنشينا بەرزە 1929, تەرەزان دانپێدانێ دكەت 1932, تەرەزان و شارێ زێرى 1933, تەرەزان و شێر 1934, تەرەزان و پڵنگ 1935, تەرەزان يێ د مەترسيێ دا 1936.
* ل گوڤارا (كورد زوم) به‌لاڤ بوویه
بەيار قەرەنى
