من ژى ماف هەيە ل زانكۆيێ بخوينم
مە ل كوردستانێ چەندين جۆرێن قوتابخانەيان هەنە ژ بلى قوتابخانەيێن ئاسايي، ل ژێر چەندين ناڤ و نيشانان و هەمى خۆدان ماف و تايبەتمەندييێن خۆ نە چونكى هەمى وەك ئێك و بێ جودايى ياسا و ڕێباز و پێزانينێن ئێك حكومەت -كو ئەو ژى حكومەتا هەرێما كوردستانێ يە- پەيڕەو دكەن.
ئەڤجا د ئەنجامدا دەمێ ئەڤ قوتابييە خواندنا خۆ يا ئاسايى ل قوتابخانەيێن خۆ تەمام دكەن ل دويڤ ئەوان مەرجێن پێشوەخت بۆ هاتينە دانان و حەز دكەن بەردەوامييێ بدەنە پێڤاژوويا خواندنا خۆ ئێكەم هزر بۆ دهێت ئەوە كو ل ئێك ژ كۆليژ يان پەيمانگەهێن حكومەتا هەرێما كوردستانێ بهێنە وەرگرتن ئەوێن سەر ب وەزارەتا خواندنا بلند و توێژينەوەيێن زانستى ڤە.
وەزارەتا خواندنا بلند و توێژينەوەيێن زانستى سالانە ل دويڤ تەكنينك و ميكانيزمێن تايبەت كورسييێن خواندنێ بۆ ئەوان قوتابييان دابين دكەت و هەر قوتابييەك ل دويڤ حەزا خۆ و ل دويڤ تێكڕايێ ئەوى ئەنجامێ ب دەست خۆ ڤە ئيناى دهێتە وەرگتن بێى جودايى و ل ئەڤان سالێن داوييێ ب سيستەمەكێ گەلەك جوان و ڕێك و پێك كو ب ناڤێ زانكۆ لاين دهێتە نياسين قوتابى دهێنە وەرگتن ئەو ژى جهێ دەست خۆشييێ يە بۆ وەزارەتا خواندنا بلند.
پشتى هەمى قوتابى دهێنە وەرگتن و دەست ب دەواما خۆ يا ئاسايى دكەن، قوتابييێن خواندنا ئيسلامى ئەوێن سەر ب وەزارەتا ئەوقاف و كاروبارێن ئايينى ڤە كو دڤێت ئەم ژبير نەكەين ئەو ژى وەك وەزارەتا پەروەردەيێ و وەزارەتا خواندنا بلند سەر ب سەروكايەتييا ئەنجومەنێ وەزيرانە يا حكومەتا هەرێما كوردستانێ و ل دويڤ هەمى ياسا و ڕێنمايێن حكومەتا هەرێمێ كار دكەت، هەر چەندە دڤێت ئەنجومەنێ وەزيران زێدەتر ژ هەر دامەزراوەيەكا دى يا پەروەردەيى ڕێزێ ژ ئەڤان قوتابخانەيان بگريت چونكى ئەو د ڕەسەنن و هەر دامەزراوەيەكا دى چ سەر ب وەزارەتا پەروەردەيێ ڤە بن يان وەزارەتا خواندنا بلند و توێژينەوەيێن زانستى پشتى وان يێن هاتينە هەبوونێ و جهێ خۆ يێ د كۆمەلگەهێ دا كرى. ل دەستپێكێ بازنە يان گوشە يان حوجرە هەبوون و زانايەكێ ئايينى وانەيێن ئايينى و هندەك زانستێن دى ژى وەك زانستێن (فەلسەفە، لوژيك، فەلەكناسي، بيركاري، زمانزانى و هتد...) بۆ قوتابيان دگۆتن و پشتى دەمەكێ زۆر پێ چووى ئەڤجا دامەزراوەيێن دى يێن پەروەردەيى هاتن و گەشە كر.
هەر سال وەزارەتا خواندنا بلند ئاستەنگ و گرفتان بۆ پرۆسێسا وەرگرتنا قوتابييێن قوتابخانەيێن ئايينى ئەوێن سەر ب وەزارەتا ئەوقاف و كاروبارێن ئايينى دروست دكەت، هەر جار ب چەند هێجەت و ئەگەران، دەرفەت نينە ل ڤێرە ب هويرى بەحس لێ بكەين لێ يا گرنگ ئەوە ئەم هزرا قوتابييان بكەين و ئەو ڕەوشا دەڕوونى ئەوا ئەو نها تێدا دژين پشتى هەڤالێن وان ل قوتابخانەيێن دى ل كۆليژ و پەيمانگەهێن خواندنا بلند درێژەيێ ب خواندنا خۆ ددەن و يا خۆيايە كو هەر قوتابييەك چەند ل هيڤييا ئەڤێ دەرفەتێ يە كو ل زانكۆيێ يان ل پەيمانگەهێ بخوينيت چونكى جوداييەكا زۆر هەيە د گەل قوناغا ئامادەيي، كەش و هەوايەكێ نوى و هەڤالێن نوى و هتد... بۆچى ئەو ژ ئەڤێ خۆشييێ يێ بێ بەشە؟ ما ئەو ژى نە قوتابييە ل ئێك ل قوتابخانەيێن ئەڤى وەلاتى؟
بۆچى وەزارەتا خواندنا بلند و توێژينەوەيێن زانستى دانپێدانێ ب باوەرنامەيێن وان ناكەت؟ ئەگەر ژ بەر ئەوێ چەندێ بيت كو قوتابييێن قوتابخانەيێن سەر ب وەزارەتا پەروەردەيێ هندەك بابەتان دخوينن و ئەو ناخوينن، ئەڤ چەندە گەلەك يا دويرە ژ ڕاستييێ چونكى قوتابييێن خواندنا ئايينى هەمى ئەوان بابەتان دخوينن ئەوێن قوتابييێن وەزارەتا پەروەردەيێ دخوينن و زيدەتر ژى، ئەگەر ئەم بۆ نموونە قوتابييەكێ قوناغا دوازدێ وەربگرين ل قوتابخانەيێن پەروەردەيێ پشكا وێژەيى و بەرێ خۆ بدەينێ كا ئەو چەند بابەتان دخوينيت دێ بينين كو ئەو ب تنێ دەه بابەتان دخوينيت و ل ئەزموونێن گشتى ب تنێ حەفت ئەزموونان ئەنجام ددەت لێ ئەگەر ئەم ئەڤى قوتابييەى د گەل قوتابييەكێ قوتابخانەيێن ئايينى هەڤبەر بكەين دێ بينين كو ئەو ل پۆلا دوازدێ چواردە بابەتان دخوينيت و ل ئەزموونێن گشتى نەه ئەزموونان ئەنجام ددەت. و ئەگەر ئێك وێ هزرێ بكەت كو ئەو بابەتێن قوتابييێن قوتابخانەيێن ئايينى ب تنێ بابەتێن ئايينى نە و بابەتێن ئەكاديمى ناخوينن ئەڤ چەندە ژى گەلەك يا دويرە ژ ڕاستييێ چونكى ئەو زێدەبارى بابەتێن ئايينى ئەڤان بابەتان ژى دخوينن: (زمانێ ئينگليزي، زمانێ كوردى، زمانێ عەرەبى، بيركارى، جوگرافى، مێژوو، ئابوورى، كۆمپيوتەر، زانست، كارامەيي، كۆمەلايەتى، مافێن مرۆڤى، جينوسايد، پەروەردەيا وەرزشى و پەروەردەيا هونەرى) و ئەڤ بابەتە هەمى هەمان ئەو پەرتووكن يێن قوتابيێن وەزارەتا پەروەردەيێ دخوينن، ئەرێ ئەگەر ئێك ب چاڤەكێ دادپەروەرانە بەرێ خۆ بدەتە ئەڤێ چەندێ ما نابێژيت دڤێت د وەرگرتنێ دا ل زانكۆيان و پەيمانگەهان پێشەكى بۆ قوتابييێن ئايينى بيت چونكى ئەو پتر بابەتان دخوينن؟!
هەژى گۆتنێ يە ل قوتابخانەيێن ئايينى ئەوێن سەر ب وەزارەتا ئەوقاف و كاروبارێن ئايينى ڤە ئەزموونێن نيشتيمانى بۆ پۆلا نەهێ و ئەزموونێن گشتى بۆ پۆلا دوازدێ ب هەمان تەكنيك و ميكانيزمێن وەزارەتا پەروەردەيێ پەيڕەو دكەت دهێنە پەيڕەوكرن ئانكو هۆلێن ئەزموونى يێن تايبەت بۆ دهێنە دابينكرن و پرسيا ژ لايێ ليژنەيەكا بلند يا ئەزموونان ل وەزارەتا ئەوقاف و كاروبارێن ئايينى دهێنە دانان و بەلاڤكرن ل سەر هۆلێن ئەزموونان و ل ژێر چاڤدێرييا سەرپەرشتێن تايبەتمەند ئەڤ پرۆسێسە دهێتە ئەنجامدان.
ئەگەر ئەم ب ديتنەكا دى بەرێ خۆ بدەينە قوتابييەكێ قوتابخانەيەكا سەر ب وەزارەتا پەروەردەيێ ڤە -و بۆ نموونە وەربگريت- كو حەزا وى ئەو بيت ل كۆليژا پەروەردەيێ پشكا زمانێ ئينگليزى بهێتە وەرگتن ئەز بێژم وى چ ئاريشە نابن چونكى وى بۆ ماوەيێ دوازدە سالان ئينگليزى يا خواندى لێ ئەگەر قوتابييەكێ قوتابخانەيەكا ئايينى يێ سەر ب وەزارەتا ئەوقاف و كاروبارێن ئايينى خۆدان هەمان تێكڕا و خۆدان هەمان هەست و حەز داخوازا ئەڤێ چەندێ بكەت و بێ گۆمان وى ژى بۆ ماوەيێ دوازدە سالان زمانێ ئينگليزى يا خواندى ناهێتە وەرگتن ل كوليژا پەروەردە پشكا زمانێ ئينگليزي، بۆچى؟! يا سەيرە مانە؟!
د هەمان دەم دا ئەگەر قوتابييەكێ قوتابخانەيەكا سەر ب وەزارەتا پەروەردەيێ حەز بكەت ل پشكا زمانێ فەەرنسى يان فارسى يان توركى بهێتە وەرگرتن ئەو بێ هيچ ئاريشە دێ هێتە وەرگرتن سەرەڕاى وێ چەندێ كو وى ب درێژاييا دوازدە سالان ئێك پەيڤ ژى ژ ئەڤان زمانان ل قوتابخانەيا خۆ نەخواندييە ئانكو ئەڤ پشكە بۆ وى د بيانينە، باشە بۆچى قوتابييێن قوتابخانەيێن ئايينى ناهێنە وەرگرتن ل ئەڤان پشكان، ما ئەڤە نە تشتەكێ سەيرە؟!
ئەگەر ئەڤ چەندا ل سەرى مە شرۆڤەكرى هەمى بهێتە چارەسەركرن و قوتابييێن خواندنا ئايينى بهێنە وەرگتن ژى پشتى چەند ئاريشە و ئاستەنگ و گرفتان و شكاندن و برينداركرنا هەست و سۆزێن قوتابيێن خواندنا ئايينى وان ب تنێ دێ ماف هەبيت ل ئێك پشك بهێنە وەرگتن ئەو ژى پشكا شەريعە يە. باشە بۆچى ئەو ل هەمى پشكێن دى يێن مرۆڤايەتى ناهێنە وەرگتن؟ ئەرێ ما نە دڤێت پێشەكى بۆ وان بيت كو بهێنە وەرگتن ل كوليژا ياسايێ چونكى وەك يا خۆيا ئەم ل وەلاتەكێ موسلمان دا دژين و زۆرينەيا ياسايان و ماددێن ياسايى يێن دادگەهێن كوردستانێ ل سەر دچن ژێدەرێ وان قورئان و سوننەتا پێغەمبەرێ مەيە (سلاڤێن خودێ ل سەر بن) و دڤێت پێشەكى بۆ وان بيت چونكى ئەو بۆ ماوەيێ شەش سالان قورئان و فەرموودەيێن پيرۆز و ژياننامەيا پێغەمبەرێ خۆشتڤى (سلاڤێن خودێ ل سەر بن) و زانستێ فقهێ و بنەمايێن فقهێ دخوينن، و ب ڤى ڕەنگى دەربارەى كوليژێن زمانان و پشكێن دى ژى يێن مرۆڤايەتى وەك پشكا كۆمەلايەتى يان مێژوويێ و هتد...
دڤێت وەزارەتا خواندنا بلند پێداچوونەكێ بۆ ئەڤێ چەندێ بكەت و ئەگەر هەر ئاريشەيەك هەبيت د گەل وەزارەتا ئەوقاف و كاروبارێن ئايينى دڤێت ب هەماهەنگى د گەل جهێن تايبەت ب ئەڤێ پرسێ ڤە چارەسەر بكەن بێ گومان ل بن فشارا سەروكايەتييا ئەنجومەنێ وەزيران چونكى ل داوييێ هەر دوو وەزارەت كوڕێن ئێك بابن و تايێن ئێك دارن و ئەڤ ئاريشەيە ئەگەر هەبن يان ئەگەر هندەك كێماسى د خواندنا قوتابخانەيێن ئايينى دا هەبن دڤێت بهێنە چارەسەركرن د ماوەيێ خواندنێ دا كو نێزيكى نەه مەهايە دا ل دەمێ وەرگرتنا قوتابييان كاريگەرى ل سەر دەڕوونێ وان نەبيت و هەستێ ب كێماسى و جوداييێ نەكەن، و هندى ئەڤ قوتابييە ل زانكۆ و پەيمانگەهێن وەزارەتا خواندنا بلند بخوينن و ل بن چاڤدێرييا وان دا بن بۆ وەلاتێ مە و بۆ نەتەوەييا مە باشترە دا نەچار نەبن ل هندەك جهێن دى بخوينن و ل بن چاڤدێرييا مە نەبن ئەڤجا لە وانەيە هزر و بيرێن وان بەرەف ئالييەكێ دى بهێنە ئاراستەكرن و بهێنە سەردابرن و ببنە نێچيرێن ئايدولۆجيايێن جياواز.
بەيار قەرەنى














