كاریگهرییا سیمبولیزما ئایینی د دهقێن ئهدهبی دا
ڕۆمانا (پیرهمێر و دهریا) وهك نموونه
على جبين الشمس أكتب كلماتي
على جبين الشمس أكتب كلماتي
(1)
حياتي
منذ
أن دخلتِ حياتي
صار
للسماء نجم و كوكب
و
صارت الحدائق
-في
حَيّنا القديم-
تورق
و تعشب
........................................
(2)
قلم الشاعر
كيف
أكتب عن ذكريات القمرْ؟
كيف
أكتب عن قطرات المطرْ؟
كيف
أكتب عن حبيبتي...
وقلمي
قد إنكسرْ؟!
....................
(3)
رفيقة العمر
هل
تعلمين يا رفيقة العمرْ
عندما
أبوح باسمكِ
ينزل
من مكانه القمرْ
وتنزرع
على لساني
شجرة
صنوبرْ
يفيض
الحنين في أحشائي
كأنه
نهرٌ تدفق وانهمرْ
................
(4)
دعوة
هل
تقبلين دعوتي هذا المساء
هل
تقبلين...
يا
أجمل النساء
وأحلى
النساء
سوف
نرقص قليلاً
ونتناول
ما تيسر من الشعر!
ونشربُ
من ضوء القمر كأسَ وفاء
...........
بيار
قَرَني
نشرت في مجلة (زى بادينان) في عددها 22.
من ژی ماف ههیه ل زانكۆیێ بخوینم
من ژى ماف هەيە ل زانكۆيێ بخوينم
مە ل كوردستانێ چەندين جۆرێن قوتابخانەيان هەنە ژ بلى قوتابخانەيێن ئاسايي، ل ژێر چەندين ناڤ و نيشانان و هەمى خۆدان ماف و تايبەتمەندييێن خۆ نە چونكى هەمى وەك ئێك و بێ جودايى ياسا و ڕێباز و پێزانينێن ئێك حكومەت -كو ئەو ژى حكومەتا هەرێما كوردستانێ يە- پەيڕەو دكەن.
ئەڤجا د ئەنجامدا دەمێ ئەڤ قوتابييە خواندنا خۆ يا ئاسايى ل قوتابخانەيێن خۆ تەمام دكەن ل دويڤ ئەوان مەرجێن پێشوەخت بۆ هاتينە دانان و حەز دكەن بەردەوامييێ بدەنە پێڤاژوويا خواندنا خۆ ئێكەم هزر بۆ دهێت ئەوە كو ل ئێك ژ كۆليژ يان پەيمانگەهێن حكومەتا هەرێما كوردستانێ بهێنە وەرگرتن ئەوێن سەر ب وەزارەتا خواندنا بلند و توێژينەوەيێن زانستى ڤە.
وەزارەتا خواندنا بلند و توێژينەوەيێن زانستى سالانە ل دويڤ تەكنينك و ميكانيزمێن تايبەت كورسييێن خواندنێ بۆ ئەوان قوتابييان دابين دكەت و هەر قوتابييەك ل دويڤ حەزا خۆ و ل دويڤ تێكڕايێ ئەوى ئەنجامێ ب دەست خۆ ڤە ئيناى دهێتە وەرگتن بێى جودايى و ل ئەڤان سالێن داوييێ ب سيستەمەكێ گەلەك جوان و ڕێك و پێك كو ب ناڤێ زانكۆ لاين دهێتە نياسين قوتابى دهێنە وەرگتن ئەو ژى جهێ دەست خۆشييێ يە بۆ وەزارەتا خواندنا بلند.
پشتى هەمى قوتابى دهێنە وەرگتن و دەست ب دەواما خۆ يا ئاسايى دكەن، قوتابييێن خواندنا ئيسلامى ئەوێن سەر ب وەزارەتا ئەوقاف و كاروبارێن ئايينى ڤە كو دڤێت ئەم ژبير نەكەين ئەو ژى وەك وەزارەتا پەروەردەيێ و وەزارەتا خواندنا بلند سەر ب سەروكايەتييا ئەنجومەنێ وەزيرانە يا حكومەتا هەرێما كوردستانێ و ل دويڤ هەمى ياسا و ڕێنمايێن حكومەتا هەرێمێ كار دكەت، هەر چەندە دڤێت ئەنجومەنێ وەزيران زێدەتر ژ هەر دامەزراوەيەكا دى يا پەروەردەيى ڕێزێ ژ ئەڤان قوتابخانەيان بگريت چونكى ئەو د ڕەسەنن و هەر دامەزراوەيەكا دى چ سەر ب وەزارەتا پەروەردەيێ ڤە بن يان وەزارەتا خواندنا بلند و توێژينەوەيێن زانستى پشتى وان يێن هاتينە هەبوونێ و جهێ خۆ يێ د كۆمەلگەهێ دا كرى. ل دەستپێكێ بازنە يان گوشە يان حوجرە هەبوون و زانايەكێ ئايينى وانەيێن ئايينى و هندەك زانستێن دى ژى وەك زانستێن (فەلسەفە، لوژيك، فەلەكناسي، بيركاري، زمانزانى و هتد...) بۆ قوتابيان دگۆتن و پشتى دەمەكێ زۆر پێ چووى ئەڤجا دامەزراوەيێن دى يێن پەروەردەيى هاتن و گەشە كر.
هەر سال وەزارەتا خواندنا بلند ئاستەنگ و گرفتان بۆ پرۆسێسا وەرگرتنا قوتابييێن قوتابخانەيێن ئايينى ئەوێن سەر ب وەزارەتا ئەوقاف و كاروبارێن ئايينى دروست دكەت، هەر جار ب چەند هێجەت و ئەگەران، دەرفەت نينە ل ڤێرە ب هويرى بەحس لێ بكەين لێ يا گرنگ ئەوە ئەم هزرا قوتابييان بكەين و ئەو ڕەوشا دەڕوونى ئەوا ئەو نها تێدا دژين پشتى هەڤالێن وان ل قوتابخانەيێن دى ل كۆليژ و پەيمانگەهێن خواندنا بلند درێژەيێ ب خواندنا خۆ ددەن و يا خۆيايە كو هەر قوتابييەك چەند ل هيڤييا ئەڤێ دەرفەتێ يە كو ل زانكۆيێ يان ل پەيمانگەهێ بخوينيت چونكى جوداييەكا زۆر هەيە د گەل قوناغا ئامادەيي، كەش و هەوايەكێ نوى و هەڤالێن نوى و هتد... بۆچى ئەو ژ ئەڤێ خۆشييێ يێ بێ بەشە؟ ما ئەو ژى نە قوتابييە ل ئێك ل قوتابخانەيێن ئەڤى وەلاتى؟
بۆچى وەزارەتا خواندنا بلند و توێژينەوەيێن زانستى دانپێدانێ ب باوەرنامەيێن وان ناكەت؟ ئەگەر ژ بەر ئەوێ چەندێ بيت كو قوتابييێن قوتابخانەيێن سەر ب وەزارەتا پەروەردەيێ هندەك بابەتان دخوينن و ئەو ناخوينن، ئەڤ چەندە گەلەك يا دويرە ژ ڕاستييێ چونكى قوتابييێن خواندنا ئايينى هەمى ئەوان بابەتان دخوينن ئەوێن قوتابييێن وەزارەتا پەروەردەيێ دخوينن و زيدەتر ژى، ئەگەر ئەم بۆ نموونە قوتابييەكێ قوناغا دوازدێ وەربگرين ل قوتابخانەيێن پەروەردەيێ پشكا وێژەيى و بەرێ خۆ بدەينێ كا ئەو چەند بابەتان دخوينيت دێ بينين كو ئەو ب تنێ دەه بابەتان دخوينيت و ل ئەزموونێن گشتى ب تنێ حەفت ئەزموونان ئەنجام ددەت لێ ئەگەر ئەم ئەڤى قوتابييەى د گەل قوتابييەكێ قوتابخانەيێن ئايينى هەڤبەر بكەين دێ بينين كو ئەو ل پۆلا دوازدێ چواردە بابەتان دخوينيت و ل ئەزموونێن گشتى نەه ئەزموونان ئەنجام ددەت. و ئەگەر ئێك وێ هزرێ بكەت كو ئەو بابەتێن قوتابييێن قوتابخانەيێن ئايينى ب تنێ بابەتێن ئايينى نە و بابەتێن ئەكاديمى ناخوينن ئەڤ چەندە ژى گەلەك يا دويرە ژ ڕاستييێ چونكى ئەو زێدەبارى بابەتێن ئايينى ئەڤان بابەتان ژى دخوينن: (زمانێ ئينگليزي، زمانێ كوردى، زمانێ عەرەبى، بيركارى، جوگرافى، مێژوو، ئابوورى، كۆمپيوتەر، زانست، كارامەيي، كۆمەلايەتى، مافێن مرۆڤى، جينوسايد، پەروەردەيا وەرزشى و پەروەردەيا هونەرى) و ئەڤ بابەتە هەمى هەمان ئەو پەرتووكن يێن قوتابيێن وەزارەتا پەروەردەيێ دخوينن، ئەرێ ئەگەر ئێك ب چاڤەكێ دادپەروەرانە بەرێ خۆ بدەتە ئەڤێ چەندێ ما نابێژيت دڤێت د وەرگرتنێ دا ل زانكۆيان و پەيمانگەهان پێشەكى بۆ قوتابييێن ئايينى بيت چونكى ئەو پتر بابەتان دخوينن؟!
هەژى گۆتنێ يە ل قوتابخانەيێن ئايينى ئەوێن سەر ب وەزارەتا ئەوقاف و كاروبارێن ئايينى ڤە ئەزموونێن نيشتيمانى بۆ پۆلا نەهێ و ئەزموونێن گشتى بۆ پۆلا دوازدێ ب هەمان تەكنيك و ميكانيزمێن وەزارەتا پەروەردەيێ پەيڕەو دكەت دهێنە پەيڕەوكرن ئانكو هۆلێن ئەزموونى يێن تايبەت بۆ دهێنە دابينكرن و پرسيا ژ لايێ ليژنەيەكا بلند يا ئەزموونان ل وەزارەتا ئەوقاف و كاروبارێن ئايينى دهێنە دانان و بەلاڤكرن ل سەر هۆلێن ئەزموونان و ل ژێر چاڤدێرييا سەرپەرشتێن تايبەتمەند ئەڤ پرۆسێسە دهێتە ئەنجامدان.
ئەگەر ئەم ب ديتنەكا دى بەرێ خۆ بدەينە قوتابييەكێ قوتابخانەيەكا سەر ب وەزارەتا پەروەردەيێ ڤە -و بۆ نموونە وەربگريت- كو حەزا وى ئەو بيت ل كۆليژا پەروەردەيێ پشكا زمانێ ئينگليزى بهێتە وەرگتن ئەز بێژم وى چ ئاريشە نابن چونكى وى بۆ ماوەيێ دوازدە سالان ئينگليزى يا خواندى لێ ئەگەر قوتابييەكێ قوتابخانەيەكا ئايينى يێ سەر ب وەزارەتا ئەوقاف و كاروبارێن ئايينى خۆدان هەمان تێكڕا و خۆدان هەمان هەست و حەز داخوازا ئەڤێ چەندێ بكەت و بێ گۆمان وى ژى بۆ ماوەيێ دوازدە سالان زمانێ ئينگليزى يا خواندى ناهێتە وەرگتن ل كوليژا پەروەردە پشكا زمانێ ئينگليزي، بۆچى؟! يا سەيرە مانە؟!
د هەمان دەم دا ئەگەر قوتابييەكێ قوتابخانەيەكا سەر ب وەزارەتا پەروەردەيێ حەز بكەت ل پشكا زمانێ فەەرنسى يان فارسى يان توركى بهێتە وەرگرتن ئەو بێ هيچ ئاريشە دێ هێتە وەرگرتن سەرەڕاى وێ چەندێ كو وى ب درێژاييا دوازدە سالان ئێك پەيڤ ژى ژ ئەڤان زمانان ل قوتابخانەيا خۆ نەخواندييە ئانكو ئەڤ پشكە بۆ وى د بيانينە، باشە بۆچى قوتابييێن قوتابخانەيێن ئايينى ناهێنە وەرگرتن ل ئەڤان پشكان، ما ئەڤە نە تشتەكێ سەيرە؟!
ئەگەر ئەڤ چەندا ل سەرى مە شرۆڤەكرى هەمى بهێتە چارەسەركرن و قوتابييێن خواندنا ئايينى بهێنە وەرگتن ژى پشتى چەند ئاريشە و ئاستەنگ و گرفتان و شكاندن و برينداركرنا هەست و سۆزێن قوتابيێن خواندنا ئايينى وان ب تنێ دێ ماف هەبيت ل ئێك پشك بهێنە وەرگتن ئەو ژى پشكا شەريعە يە. باشە بۆچى ئەو ل هەمى پشكێن دى يێن مرۆڤايەتى ناهێنە وەرگتن؟ ئەرێ ما نە دڤێت پێشەكى بۆ وان بيت كو بهێنە وەرگتن ل كوليژا ياسايێ چونكى وەك يا خۆيا ئەم ل وەلاتەكێ موسلمان دا دژين و زۆرينەيا ياسايان و ماددێن ياسايى يێن دادگەهێن كوردستانێ ل سەر دچن ژێدەرێ وان قورئان و سوننەتا پێغەمبەرێ مەيە (سلاڤێن خودێ ل سەر بن) و دڤێت پێشەكى بۆ وان بيت چونكى ئەو بۆ ماوەيێ شەش سالان قورئان و فەرموودەيێن پيرۆز و ژياننامەيا پێغەمبەرێ خۆشتڤى (سلاڤێن خودێ ل سەر بن) و زانستێ فقهێ و بنەمايێن فقهێ دخوينن، و ب ڤى ڕەنگى دەربارەى كوليژێن زمانان و پشكێن دى ژى يێن مرۆڤايەتى وەك پشكا كۆمەلايەتى يان مێژوويێ و هتد...
دڤێت وەزارەتا خواندنا بلند پێداچوونەكێ بۆ ئەڤێ چەندێ بكەت و ئەگەر هەر ئاريشەيەك هەبيت د گەل وەزارەتا ئەوقاف و كاروبارێن ئايينى دڤێت ب هەماهەنگى د گەل جهێن تايبەت ب ئەڤێ پرسێ ڤە چارەسەر بكەن بێ گومان ل بن فشارا سەروكايەتييا ئەنجومەنێ وەزيران چونكى ل داوييێ هەر دوو وەزارەت كوڕێن ئێك بابن و تايێن ئێك دارن و ئەڤ ئاريشەيە ئەگەر هەبن يان ئەگەر هندەك كێماسى د خواندنا قوتابخانەيێن ئايينى دا هەبن دڤێت بهێنە چارەسەركرن د ماوەيێ خواندنێ دا كو نێزيكى نەه مەهايە دا ل دەمێ وەرگرتنا قوتابييان كاريگەرى ل سەر دەڕوونێ وان نەبيت و هەستێ ب كێماسى و جوداييێ نەكەن، و هندى ئەڤ قوتابييە ل زانكۆ و پەيمانگەهێن وەزارەتا خواندنا بلند بخوينن و ل بن چاڤدێرييا وان دا بن بۆ وەلاتێ مە و بۆ نەتەوەييا مە باشترە دا نەچار نەبن ل هندەك جهێن دى بخوينن و ل بن چاڤدێرييا مە نەبن ئەڤجا لە وانەيە هزر و بيرێن وان بەرەف ئالييەكێ دى بهێنە ئاراستەكرن و بهێنە سەردابرن و ببنە نێچيرێن ئايدولۆجيايێن جياواز.
بەيار قەرەنى
ل گوڤارا زێ بادینان ل ژماره 22 بهلاڤ بوویه
على ضفاف القمر أكتب كلماتي
على
ضفاف القمر أكتب كلماتي
(1)
قلب حبيبتي
قلوب
الناس جميعهم تضخ الدم
إلا
قلب حبيبتي...
فإنه
يضخ الحنان
لقلوب
الناس دقات وضربات
إلا قلب حبيبتي...
فإن
له ألحاناً كما للكمان ألحان
........................
(2)
ذكريات قيصر
أجمل
ما أذكره في حبنا
أنه...
كلما ابتعدتُ
عنكِ...
أحبكِ
أكثرْ
و
كلما التقيت بكِ...
أحس
أنني قيصرْ
..........................
(3)
معجزات الحب
أجمل
ما في الحب
أنه
إذا مات العشاقْ
يتحول
الحب
إلى
نجم يتلألأ في الآفاقْ
و
أسوأ ما في الحب
أنه
إذا أحب العشاقْ
يتحول
الحب
إلى
نار تحرق الأشواقْ
.......................
بيار
قَرَني
تۆ ئاسمانی
(تۆ ئاسمانی)
تۆ نه هەتاڤی
ب ڕۆناهييا خوە
ڕۆژێن من گه ش بكەی
ب شةوقا خوە
شەڤێن من ڕۆن بكەی
تۆ نە ستێری
ب جوانيیا خوە هشێ من ببەی
تۆ نە بارانی
ب دلۆڤانييا خوە
بيابانا من تەر بكەی
تۆ نە عەوری
خەمێن من ل پشت خوە بەرزە بکەی
تۆ ئاسمانی
هه ميان د سينگێ خوەدا خوەدی دکەی
بەیار قەرەنی
* ل گوڤارا زێ بادینان ژمارە (15) بەلاڤبوویە ل (29/4/2025).
أية وردة ستختار؟!
كان العلامة الملا عبد الله أحمد الإمام رجلاً حليماً سهلاً سمحاً، بشوش الوجه، قوي الفطنة، سديد الفكر، كريم اليد، له من الخصال ما لم أجدها في أي رجل قبله.
معرفتي به تعود الى عام 2010 م عندما أصبحتُ مدرساً في مدرسة (ثانوية الإمام أحمد الإسلامية في عقرة) و أستاذاً محاضراً في معهد العلوم الاسلامية و في حينها كان المرحوم مديراً للمدرسة و عميداً للمعهد. منذ ذلك الحين و حتى وفاته أبهرني بصفاته الحميدة و خصاله النبيلة التي لا تعد و لا تحصى و التي لا تقدر على كتابتها الأقلام أو تستطيع حصرها السطور.
كان المغفور له الملا عبد الله محبوباً لدى الأساتذة و الطلاب و الناس جميعاً، كان خير مثالٍ للحديث النبوي الشريف الذي رواه أبو هريرة (رضي الله عنه)، عن النبي (صلى الله عليه وسلم) قال: ( إن الله تعالى إذا أحب عبدا دعا جبريل، فقال: إني أحب فلانا فأحببه، فيحبه جبريل، ثم ينادي في السماء، فيقول: إن الله يحب فلانا فأحبوه، فيحبه أهل السماء، ثم يوضع له القبول في الأرض. ) كان المرحوم كذلك تماماً، كان شخصاً وُضع له القبول في الأرض لأنني لم أرَ أو أسمع قط أن أحداً ذكره بسوء.
كان طيب القلب، رقيق المشاعر، لا يرجع أحدٌ عنده فاضي اليدين فقد كان سخياً، جواداً، كريماً يتصدق على كل فقير يعرفه أو لا يعرفه. كنت شاهداً في العديد من المناسبات و هو يساعد أشخاصاً و يسد حاجاتهم التي جاءوا من أجلها.
من الأمور الأخرى التي كنت شاهداً عليها، عندما بذل جهوداً عظيمةً لفتح اقسام جديدة لمعهد العلوم الإسلامية حيث كان يريد أن يستفاد منها شبان و شابات مدينته عقرة و ضواحيها لبناء جيل واعي رشيد مُلم بأمور دينه لينتفع منها في الدنيا و الآخرة.
مجالسه كانت مشعة، نيّرة، كانت تشع منها أنوار الإيمان و التقوى و الورع. كان دائماً له دور الناصح الأمين الذي لا هم له سوى أن يكون من حوله في أحسن و افضل الأحوال الدينية أولاً و الدنيوية ثانياً. لم يكن متكبراً قط بل كان متواضعاً، خلوقاً، لا يرى نفسه أعلى رتبة من أحد و لا مختلفاً عن أحد.
فكرت ملياً لماذا يموت الصالحون أمثال الملا عبد الله الإمام؟ لكنني سمعتُ صوتاً يهتف بهمس في أذني يقول: لو دخلت حديقة فيها الكثير من الورود، أية وردة ستختار؟ فقلت: سأختار أجملها و أطيبها. بعدها اقتنعتُ أن الله يختار هؤلاء و يجتبيهم لأنهم الأنقى و الأفضل ليكونوا في حياة أفضل من هذه الحياة و مع أناس أفضل من هؤلاء الناس.
بيار قرني
رێبازا ڕياليــزم
رێبازا ڕياليــزم
زاراڤێ ڕياليزم ڕامانا وێ ڕەوشا بينينا بياڤێن جڤاكى يە ب وى ڕەنگێ كو هەين د جيهانا دەرڤەدا و ئەو هزرێن د ناخێ مروڤى دا نڤستى و هەروەسا باوەرى يە ب زانستى بۆ چارەسەركرنا گرفتێن مرۆڤايەتى. د بنەجه دا ڤێ رێبازێ سەرهەلدا وەك دژايەتييەك بەرامبەر رێبازا ڕۆمانسى و رێبازا هونەر ژ بۆ هونەرى و هزرێن وان يێن ئاشوپى و نە پێدڤى و هەروەسا ژ ئەنجامێ باندۆرا جڤاكێ پيشەسازى و گەشەكرنا فەلسەفا ژيرانە يا ماددى و سەربخوەبوونا زانستێ جڤاكناسى. ل وى سەردەمى نڤيسەرێن شانۆيێ هەول ددا فشارێ بێخنە سەر هەستێن بينەران بئافراندنا چەند ئالاڤێن هەستيار وسەرنجا بينەران بۆ خوە ڕابكێشن و هێدى هێدى هەمى داڤێن ئالۆز ڤەكەنەڤە تا دگەهشتنە دۆماهيا چيروكێ ب جورەكى كو دگوتنێ "ميلودراما". رێبازا ڕياليزم ل نيڤا دووێ يا سەدەيا نۆزدان پەيدابوو وەك هەولەك كو شانۆيێ بكەتە جهەك پتر مفادار بۆ جڤاكى ب تايبەتى پشتى شۆڕەشا ئەوڕۆپى كو هەوەكا مەزن دەست پێكر بۆ دووبارە بنيات دانانا هزرێن سياسى و جڤاكى و ئابورى پێخەمەت بەرژوەنديا مروڤايەتييێ و گۆڕينا جڤاكى نەخاسمە د چينا هەژار و چينا ناڤەنددا.
ژ لايێ تەكنيكى ڤە ژى مريدێن ڤێ رێبازێ زمان و دەڤوكێ چينا ناڤەند و هەژار بكارئينا و پەيڤێن سڤك و ئاسان و ئەوێن رۆژانە ل سەر زارێ خەلكى بكاردئينان بەروڤاژى ژ نڤيسينێن كلاسيكى و ڕۆمانسى ئەوێن دەڤوكێ چينا ئەرستوقراتى و پەيڤێن گران و ڕامان بەرزە و پڕ ژ هزرێن ئاشوپى بكاردئينا.
فەرەنسا، بريتانيا و ڕۆسيا ژ وەلاتێن پێشەنگن د پەيدابوونا ڤێ رێبازێ و گەشەكرنا وێ. ل فەرەنسا چەند نڤيسەرێن خۆدان ئەزمون وەك: فلوبير، بالزاك و ستاندال ... هتد. و ل بريتانيا چەند نڤيسەر ب ناڤ ودەنگ بوون وەك: چارلز ديكنز و والنز سكۆت، جۆرج ئيليۆت ...هتد. و ل ڕۆسيا نڤيسەرێن ڤێ رێبازا دزۆرن و ديروكەكا دێرين يا هەى د ڤى بياڤى دا وەك: گوگول، بوشكين، چيخوف، دوستيوڤسكى و تۆلستۆى. لێ يێ ئێكەم جار ئەڤ زاراڤە بكارئيناى رۆمان نڤيسێ فەرەنسى چامپفلورى (1889-1821) بوو يێ دژى هەموو ڕەنگێن ئەدەبێ ئاشۆپى دڕاوەستا( ). ژ نڤيسەرێن هەرە ب ناڤ و دەنگ د ڤى بوارى دا نڤيسەرێ نەرويجى هێنريك ئيبسنە (1906-1828) وەك بابێ شانۆيا سەردەم دهێتە نياسين. شانۆيێن وى دەربڕينێ ژ ڕەوشا جڤاكێ ئەوروپى دكەن و ڕەوشا مروڤايەتييێ و هەڤڕكى دناڤ بەرا ڕاستيێ و دورهێلێ ئەو تێدا دژين ل وى سەردەمى. ئەو بابەتێن وى دهەلبژارتن كەسێ ل پێش وى بڕەنگەكى بەرچاڤ ل سەر نە نڤيساندبوون وەك گرفتێن هەژاران و ژيارا چينا ناڤەند و تايبەتمەنديێن ژيانا دناڤبەرا هەڤژينان و سەرخوەبوونا ئافرەتێ و هتد... .
ل گورى ديتنا ڕەخنەگران رێبازا ڕياليزم ل سەر ڤان قوتابخانان دهێتە پارڤەكرن:
ڕياليزما ڕەخنەيى .1
2. ڕياليزما سروشتى (خوەزايى) ئانكو نێيچراليزم.
3. ڕياليزما سۆسياليست.
هند ڕەخنەگر دوو جورێن دن يێن ڕياليزمێ وەك رێباز پێناسەدكەن وەك: ڕياليزما شۆڕەشگێرانە. باوەريێ ب گۆڕينا مروڤى دكەت كو باشتر ببيت. دبەرهەمێن ماكسيم گورگى دا دهێتە ديتن دەمێ پشتەڤانييا خۆ ڕاگەهاندى بۆ ماركسيزمێ. و هەروەسا ڕياليزما فوتوگرافى. ئەڤ رێبازە رەوشا مروڤى وەك وێنەيەكێ فوتوگرافى نيشان ددەت بێى كو ڕەخنێ لێ بكەت يان بيرو باوەريێن خوە ل سەر دەرببڕيت. د بەرهەمێن بالزاكێ فەرەنسى و تۆرژينيڤى روسى دهێتە ديتن.
ڕياليزما ڕەخنەيى:
د بنەڕەتدا دەمێ رێبازا ڕياليزم پەيدا بووى، ڕياليزما ڕەخنەيى بوو د سەدەيا نۆزدان دا. چونكە رەوشا جڤاكێ پيشەسازى يێ ئەوروپى د وى سەردەمى دا شيانێن سەرهەلدانەكا ڕاستەقينە د ئەدەب و هەنەرى دا نەبوون ئەڤجا ڕياليزم ب كارێ دويفچوونێ ڕابوو د وان كريزێن مەزن ئەوێن بەرەف كنارێن ئەوروپا دهاتن. نڤيسەرێ ڕياليزما ڕەخنەيى بزاڤا گەشەكرنا جڤاكى د نڤيسينێن خوە دا بەرچاڤ كرن و بێ دەنگ نەبوو بەرامبەر ئايديولوجيا بورجوازى و ب وێرەكيەكا ب هێز و ب ڕەنگەكێ بابەتانەيى ئەو رەوش دا دياركرن. د ڤێ رێبازێ دا ئەركێ ئەدەب و هونەرى ئەوە كو ڕەخنا ژيانێ ب ڕامانا خوە ڤە يا بەرفرەه بگريت. و ئاماژێ ب دۆرهێلێ جڤاكى دكەت ب ڕامانا خوە ڤە يا مروڤايەتى نە ب ڕامانا زانستى يا ماركسى و هەروەسا گرنگيێ ددەتە لايەنێن جوانييێ و هونەرى( ). هەر وەسا دڤێ رێبازێ دا شەڕ ڕەگەزەكێ ڕەسەنە و جهگيرە د ژيانێ دا، و چيروكان بۆ گەهاندنا بيروباوەرێن خوە بكاردئينيت دا ئەو بابەت پتر د گرنگ و سەرنج ڕاكێش بن.
ژ مريدێن قوتابخانا ڕياليزما ڕەخنەيى:
1. ئەنريێ دێ بالزاك (1850-1799). فەنسا.
2. چارلز ديكنز (1850-1812). بريتانيا.
3. تولستوى (1910-1828). ڕوسيا.
4. فيودور دستويڤسكى (1881-1821). روسيا.
5. ئێرنست هێمينگوێى (1961-1899). بريتانيا.
ڕياليزما سروشتى (خوەزايى) ئانكو نێيچراليزم:
ئەڤ رێبازە هەولدانەكە بۆ بكارئينانا رێسايێن زانستا ئەرێنى د ئەدەب و هونەرى دا و هەروەسا وەكهەڤيا هزرێن نڤيسكارى دگەل بويەر و ئەنجامێن زانستى داكو ڕاستييان وەك خوە بۆ جڤاكى دياربكەت و ئەڤە ژى دژايەتييەكا ڕاستە ڕاستە د گەل هزرێن رێبازا رومانسى.
د ڤێ رێبازێ دا نڤيسەر ب كارێ بەرهەمهێنەرى ڕادبيت، ژ دورهێلێ دەوروبەر بنياتەكێ ئەدەبى يێ هەستيار ئاڤادكەت و ئەڤە ژى ژ ئەنجامێ وێ باوەريا ب زانست و ئازادى و شيانێن مروڤى بۆ تێگەهشتنا دورهێلى و گوڕينا وى يە. و هەر وەسا نڤيسەر دڤێت لێكۆلينان بۆ ژينگەها جڤاكى پێكبينيت، چونكە –ل دويف هزرا ڤێ رێبازێ- ژينگەهى باندورەكا مەزن ل سەر جڤاكى هەيە لەوما هەمى بابەتێن ژيانێ ژبۆ ئەدەبياتێ دەست ددەت.
ژ مريدێن قوتابخانا سروشتى (خوەزايى) ئانكو نێيچراليزم:
1. ئيمێل زۆلا (1840-1920). فەرەنسا.
2. گوستا فلوبير (1880-1821). فەرەنسا.
3. تۆماس هاردى (1928-1840). بريتانيا.
ڕياليزما سۆسياليست:
ئەڤ رێبازە ب هزر و ديتنێن ماركسى ئەدەب و هونەرى نيشان ددەت، نڤيسكار د تێكستێن خوە دا دەربڕينێ ژ چينا هەژار و كرێكار دكەت و مافێ وان دپارێزيت و هەول ددەت ئەو دورهێلێ ئەو تێدا دژين بگوڕيت چونكە ل گورى هزرێن ڤێ رێبازێ مروڤ دكاريت چارەنووسێ خوە بگوڕيت بۆ چارەنووسەكێ باشتر.
جياوازيا ڕياليزما سۆسياليست دگەل ڕياليزما ڕەخنەيى ئەوە كو د ڕياليزما سۆسياليست نڤيسكار خوەندەڤانان هانددەت ئەو بويەرێن خراب ئەوێن د جڤاكى دا هەين بگوڕن و دژى وان ڕاوەستن لێ د ڕياليزما ڕەخنەيى دا نڤيسكار بتنێ بويەرێن خراب دەستنيشان دكەت، هەروەسا ل ئاليێ فەلسەفى ژى جياوازى هەيە، چونكە د ڤێ رێبازێ دا نڤيسكار يێ گەش بينە هەمبەر چارەنووسێ جڤاكێ خوە لێ د رێبازا ڕياليزما ڕەخنەيى دا نڤيسكار يێ ڕەش بينە.
ژ مريدێن قوتابخانا ڕياليزما سۆسياليست:
1. ماكسيم گورگى (1936-1868). ڕوسيا.
2. لۆركا (1936-1898). ئيسپانيا.
3. روجيە گارودى (2012-1913). فەرەنسا.
تۆ...!
تۆ..!
زۆزانان هندهك ژ فێنكییا خۆ
ولاتی
هندهك ژ دلۆڤانییا خۆ
ڕویباران
هندهك ژ وێرهكییا خۆ
یاخیبوونێ
هندهك ژ باوهرییا خۆ
نارینان
هندهك ژ شهرمینییا خۆ
من ژی ب هێڤێنێ شعرا خۆ
ههمی لێكدان و بوونه
تۆ...!
ل بەندا هاتنێ
ل بەندا هاتنێ
دوو كەزى دوو ڕەش رويبارن
سينگ و بەر لات و گولزارن
ل بەر ڕۆناهيا دێمێ تە
هەيڤ و هەتاڤ شەرمەزارن
* * * *
بێ تە ژيان بوويە رێكەه
هاتن گرتن هەمى دەرگەه
ئاگرێ عەشقا تە دژوارە
هەمى عەرد لمن كرن دوژەه
* * * *
تۆ نزانى من چەند تۆ دڤێى
خەونا منا رۆژ و شەڤێى
ئەڤ چەند سالە ل هيڤيا تە مە
ل هيڤيا وێ رۆژا تۆ بهێى
* * * *
گەر تۆ بهێى دەلالا جان
دێ تەنا بن تەڤ دل و جان
ب گول و نێرگز و ريحان
دێ خەمليت بۆ مە ژيان
* * * *
بهیار قهرهنی
گەر تۆ هاتباى
گەر تۆ هاتباى
گەر تۆ هاتباى
وەك وێ بارانا بيابانێ ژ دل ڤياى
گەر تۆ هاتباى
وەك وێ كانيا ل بەر دارێ موساى زاى
گەر تۆ هاتباى
وەك يوسفێ يەعقوب چەند سالا ل بەندێ ماى
گەر تۆ هاتباى
وەك وێ كەشتيا نوح ل سەر جودى داناى
گەر تۆ هاتباى
وەك وى قوربانێ خودێ بۆ ئيبراهيمى ئيناى
گەر تۆ هاتباى
بەلكى ئەز ژى ساخ ببام
وەك مەسيحێ دووبارە ژياى
ڕۆژا قیامەتێ ل سەر زارێ فیزیکێ
ڕۆژا قیامەتێ ل سەر زارێ فیزیکێ
ھەر دەستپێکەکێ دوماھیەک ھەیە. ھەر ئەڤرازیەکی نشیڤیەک ھەیە. شەڤ چەند درێژ بیت، رۆژ دێ ھەر ھەلێت. ژیێ مروڤی چەند درێژ بیت، مرن دێ ھەر ئێت.
ڤێجا ژبەر کو ھەر تشتەکی دوماھیەک ھەیە, مروڤایەتیێ ژی دوماھییا خۆ ھەیە و دێ رۆژەک ئێت و دێ د ناڤ چیت. ھەمی ئایینێن کەڤن و نوی ڤێ ڕاستیی ڕادگەھینن، لێ چ ژ وان رۆژ و بەروارێن ڤێ دوماھیێ ب ڕەنگەکێ ڕاستەوخۆ دیارنە کرینە. ھەر چەندە ھندەک نیشان و ھێما بۆ ھاتینە دانان لێ چ ژڤان بۆ تەرخان نە کرینە.
گەلەکان پێشبینی کریە کو رۆژا دوماھیێ ل سالا (٢٠١٢) دا دێ روی دەت و گەلەک ژی سالناما شارستانیەتا (مایا) بۆ خۆ دکەنە بەڵگە بۆ ڤێ چەندێ، کو ئەو سالنامە ل رۆژا (٢١-١٢-٢٠١٢) ب دوماھیک دئێت لێ ئەو رۆژ ژی ھات و دونیا ھەر وەک خۆیە. لێ نھا جارەک دی ئەڤ ھەوە دووبارە بووڤە کو چەند چالاکڤانەک د وێ ھزرێ دانە، کو ل رێکەفتی ٢١/٦/٢٠٠٢٠ دێ رۆژا دویماھییێ رویدەت ئەو ژی پشت بەستنێ ب وێ چەندێ دکەن، کو جیاوازییا دناڤ بەرا سالناما مایا و سالناما گریگوری ھەی ئانکو یا زایینی کو ئەو ژی ھەشت سالن و ئەگەر بەراورد بکەین، دێ بیتە ٢١/٦/٢٠٢٠ رۆژا ئێک شەمبی.
ھەر چەوا بیت, مە باوەریەکا موکم یا ھەی کو ئەڤ رۆژە دێ ب سەر مەدا ئێت ڤێجا چ نھا بیت یان دەمەکێ دی. خودێ د قورئانێ دا د فەرموت:
[يَسْأَلُونَكَ عَنِ السَّاعَةِ أَيَّانَ مُرْسَاهَا قُلْ إِنَّمَا عِلْمُهَا عِنْدَ رَبِّي لَا يُجَلِّيهَا لِوَقْتِهَا إِلَّا هُوَ ثَقُلَتْ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ لَا تَأْتِيكُمْ إِلَّا بَغْتَةً يَسْأَلُونَكَ كَأَنَّكَ حَفِيٌّ عَنْهَا قُلْ إِنَّمَا عِلْمُهَا عِنْدَ اللَّهِ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ] [الاعراف:187]
( ئەی موحەممەد: پرسیارا رۆژا قیامەتێ ژ تە دکەن, کا کەنگییە و کەنگی دێ ئێت؟ بێژە: ب ڕاستی زانینا وەختێ ھاتنا وێ بەس ل دەڤ خودایێ منە, کەس نەشێت وەختێ وێ بدەتە ئاشکەراکرن خودێ نەبیت, ژ ئەرد و ئەسمانان مەزنترە بزانن [یان ڕۆژا دئێت یا گرانە ل سەر ئەرد و ئەسمانان] ب سەر ھەوەدا نائێت ژ نشکەکێڤە نەبیت, پرسیارا وێ ژ تە دکەن, ھەروەکی تو دزانی و لێ دگەڕی, بێژە: ب ڕاستی زانینا ھاتنا وێ ڕۆژێ بەس ل دەڤ خودێ یە, بەلێ بارا پتر ژ خەلکی [ڤێ ڕاستییێ] نزانن.) (١)
د ڤێ ئایەتێ دا بۆ مە دیاردبیت کو کەس ژڤانێ ڤێ رۆژێ نزانیت ژ بلی خودێ, ئانکو پێغەمبەر (سلاڤێن خودێ ل سەر بن) ژی نزانیت.
پشتی بۆ مە دیار بووی کو کەس ژڤانێ ڕۆژا قیامەتێ نزانیت ژ بلی خودێ. پرسیارەکا دی دەرگەھێ ھزرا مە دقوتیت, ئەو ژی: ئەرێ دێ چەوا رۆژا قیامەتێ ڕۆی دەت؟
گەلەک زانا دبێژن رۆژا قیامەتێ دێ ب ھاتنا ئەختەرەکی بەرەف ئەردی دەستپێکەت و ژ ڕەخەکی دێ ب ئەردی کەڤیت, ڤێجا دێ سەمتا زڤرینا ئەردی ئێتە گوھرین و ڕۆژ دێ ل رۆژئاڤایێ ھەلێت. خودێ تەعالا د قورئانا پیروز دا دبێژیت: [يَوْمَ تَرْجُفُ الرَّاجِفَةُ (6) تَتْبَعُهَا الرَّادِفَةُ (7) ] [النازعات]
دەمێ ئەختەر ل نزیکی ڕۆژێ دئێت, ڕۆژ و ھەیڤ دێ خۆ ل ئێک دەن و دێ بنە کۆمەکا ئاگری و دێ نیزیکی ئەردی بن. [ۆجُمِعَ الشَّمْسُ ۆالْقَمَرُ] [القیامە:٩]
ئاسمان ھەمی دێ بیتە ئاگر ژ بەر گەرماتیا رۆژێ: [وَجُمِعَ الشَّمْسُ وَالْقَمَرُ] [القيامة:9]
و پلەیا گەرماتییێ ل سەر رویێ ئەردی دێ گەھیتە (١٦٠٠٠) پلە و ل پلەیا (٣٥٠٠) بەر د بھۆژن، چونکە پلەیا گەرماتیا ڤۆلکانان (٣٥٠٠) پلەیە. ڤێجا ل پلەیا (١٦٠٠٠) ھەمی تشت ل سەر رۆیێ ئەردی دێ بھۆژیت و ب ڤێ گەرماتیا زۆر ئاڤ (H2O)دێ ڤەگەریتەڤە بۆ پێکھاتیێت خۆ یێن سەرەکی، کو ئەو ژی گازا ھێدروجین و ئوکسجینە و ئەڤ ھەردو گازە دێ بنە سوتەمەنی و ھێدروجین دێ سوژین ب ھەبوونا ئوکسجینێ[وَإِذَا الْبِحَارُ سُجِّرَتْ] [التكوير:6]و د ماوێ چەند خولەکان دا ڕۆیێ ئەردی دێ وەک ڤولکانێ لێ ئێت. و پشتی ڤێ چەندێ خودێ دێ ئاسمانی ب دەستێ خۆ یێ ڕاستێ پێچیت [ وَالسَّماوَاتُ مَطْوِيَّاتٌ بِيَمِينِهِ سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى عَمَّا يُشْرِكُونَ] [الزمر:67] و ژیان ب ھەمی ڕەنگێن خۆ ڤە دێ ب دوماھیک ئێت و ھەمی جیھان دێ بەرەف نەمانێ چیت و بتنێ خودێ دێ مینیت [وَيَبْقَى وَجْهُ رَبِّكَ ذُو الْجَلَالِ وَالْإِكْرَامِ] [الرحمن:27]
د راستی دا یا گرنگ نە ئەوە ئەم بزانین کا دێ کەنگی رۆژا قیامەتێ رویدەت، لێ یا گرنگ ئەوە ئەم کارێن چاک بکەین و ژیانا کەسانێن دەردورێ خۆ ھندی بکارین خۆشکەین و وێ بکەین یا خودێ ەرمانا مە کری و وێ نە کەین یا خودێ گوتییە مە نە کەن و دڤێت باش بزانین، ھەر کەسێ مر ئەو قیامەت و دویماھییا وییە ڤێجا ب ھەر رەنگەکی بیت، دڤێت ئەو ژیێ نھا ددەستێ مروڤی دا ئەم ب فەرسەتبزانین و ژ دەست خۆ نەەین.
بەیار قەرەنی
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
مفا ژ ( تەفسیرا ژیان), ئیسماعیل سگێری هاتیه وهرگرتن بۆ راڤهكرنا ئایهتێن قورئانا پیرۆز.
عاشق گازنان ناكه ت
(عاشق گازنان ناكه ت)
يئ گول ژ دل ڤياى
حاشايئ ژ هه بوونا ستريان ناكه ت
يئ بچيته نيچيرا هه يڤئ
گله يئ ژ تؤره بوونا ستيران ناكه ت
شه رمئ ژ بارينا هيسران ناكه ت
ئه فه جه نگه
و من عه شق چه كه
و عاشق چ جاران گازنان نا كه ت!
به يار قه ره نى
دویماهییا دونیایێ و ڕاوهستییانهك
دویماهییا دونیایێ و ڕاوهستییانهك
هەر دەستپێكەكێ بێ گومان دڤێت دويماهييەك بۆ هەبيت ئەڤجا گەشتا مە د ئەڤێ دونيايێ دا دڤێت دويماهييەك بۆ هەبيت. يا ئاشكەرايە ئەم بێ مەبەست نەهاتينە سەر ئەڤێ دونيايێ بەلكو هەبوونا مە مەبەستەكا مەزن يا هەى ئەو ژى پەرستنا خودێ يە. پەرستنا خودێ ژى گەلەك ڕەنگ و جوران ب خۆ ڤە دبينيت، ئاڤاكرنا دونيايێ و خۆشكرنا وێ دا مرۆڤايەتى مفاى ژێ ببينيت ئێك ژ ئەوان ڕەنگ و جورێن پەرستنێ يە. يا فەرە ئەم بزانين كو خودێ دونيا و پێكهاتەيێن وێ يێن ملكەچ كرين دا خزمەتا مە بكەن ئەڤجا دڤێت مە ئەو باوەرى هەبيت كو ئەڤ چەندە ب هێز و شيانێن خودێ يە نە ب هێز و شيانێن مەيە.
ڕاستە ئەم ژڤانێ دويماهييا دونيايێ نزانين لێ دڤێت ئەم بزانين كو دويماهييا دونيايێ بۆ هەر ئێكى ژ مە دەستپێدكەت دەمێ ئەو دمريت. ئەڤجا دڤێت مرۆڤ خۆ بەرهەڤ بكەت بۆ وێ ڕۆژێ و كار و كريارێن باش بكەت بۆ ب دەستڤەئينانا ڕازيبوونا خودێ هێشتا د ونيايێ دا چونكى پشتى مرۆڤ دمريت پەشيمانى مفاى ناگەهينيت.
چەندين سالە مرۆڤ بزاڤێ دكەت د لايەنێ عەقلى و زانستى دا پێشبكەڤيت و د ڕاستى دا پێشكەفتنەكا بەرچاڤ يا ب خۆ ڤە ديتى لێ دڤێت مرۆڤ خۆ ب زانستێ خۆ مەزن نەكەت و نەهێليت ئەڤ زانستێ وى سەرداببەت چونكى د بنەڕەت دا ئەڤ زانستە وى ب هێز و شيانێن خودێ يێ وەرگرتى نە ب هێز و شيانێن خۆ. مرۆڤ يێ گەهشتييە وى ڕادەى كو فروكەيان و كەشتييان و ترومپێلان دروست بكەت لێ چ جاران ئەو نكاريت پێشيەكێ دروست بكەت يان ڕوحێ بدەتە ئەڤان تشتان ئەوێن وى دروست كرين. زانستێ مرۆڤ گەهشتييێ زانستەكێ سەرڤەسەرڤەيە چونكى خودێ هەمى پێكهاتەيێن گەردوونى يێن ملكەچكرين دا خزمەتا وى بكەن و ئەو ب تنێ بكاردئينيت بۆ دروستكرنا هندەك تشتان ئەوێن ئەو دبێژيتێ داهێنان. لێ د ڕاستى دا ئەو ب تنێ ڕێكدئێخيت ل دويڤ هندەك ياسايێن عەقلێ وى سەرهەلبووى ئەو عەقل ژى هەر ئەوە يێ خودێ دايێ.
چەندين ئاماژە و نيشان يێن هەين دڤێت ڕويبدەن بەرى دونيا بدويماهى بهێت وەك هەلاتنا ڕۆژێ ل ڕۆژئاڤايێ و هاتنا دويكێلەكێ كو ئەرد و ئەسمانان داگيردكەت و دەركەفتنا گيانەوەرەكى كو د گەل مرۆڤان دئاخڤيت و هاتنا عیسایێ كوڕێ مهریهمێ و موحهمهد مههدی و چەندين نيشانێن دى ئەوێن مه باوهری ههی دێ ل ئاییندهی دا دهركهڤن.
دويماهييا دونيايێ يان ڕۆژا ڕابوونەڤێ ئێك ژ ستوينێن باوەرييێ يە كو دڤێت هەر موسلمانەك باوەرييێ پێ بينيت. ئەڤجا دڤێت مرۆڤ خۆ باش بەرهەڤ بكەت و ناخێ خۆ پەروەردە بكەت و نەهێليت دونيا وى سەردا ببەت و وى ژ ڕێبازا خودێ دوير بكەت.
بهیار قهرهنی
گەنجينەيێن خوداوەندى
گەنجينەيێن خوداوەندى
پەسن و سۆپاسى بۆ خودايێ مەزن و دلۆڤان، خودايێ ئەرد و ئاسمانان، يێ نيعمەت و پاداشتێن وى بدويماهى ناهێن. هەر وەسا سلاڤ ل سەر پێغەمبەرێ وى بن خۆدانێ ڕەوشتێ بلند و پيرۆز، باشترين رێبەر و رێنيشاندەر بۆ تەڤايا مرۆڤايەتييێ.
بێ گومان، مە هەميان باوەرى يا هەى و ئەم هەمى خۆ ب موسلمان دهەژمێرين، نڤێژان دكەين و ڕۆژييان دگرين و پەرستنا خودێ دكەين لێ زۆرينەيا مە ژ بەر دل ڕەقييێ و نەبوونا هەست و سۆزێن ئايينى دنالين ئەو ژى ژ بەر وێ هێرشا هۆڤانە يا پێدڤى وجوانكارييێن دونيايێ ئينايە سەر مە و ئەم ژ ڕێكا سەرەكى دويركرين و بەرەف هندەك ڕێكێن دى يێن لاوەكى برين.
هەر چەندە دەردێ مە يێ گران و مەترسيدارە لێ چارەسەرى نە يا ئەستەمە لێ ديتنەڤا سەرێ ڕێكێ پێدڤى ب سەرهەلدانەكێ يە ل سەر دوو جەمسەران. يێ ئێكێ، ئەو خۆشى و جوانى و مژويلكەرێن دونيايێ ئەم پێ سەردابرين. يێ دوويێ، ترسا دەركەفتنێ ژ ڕێنماييێن خودێ و پێغەمبەرى (سلاڤێن خودێ لێ بن) كو د بنياتدا ئەڤ ترسە ژى دروست بوويە ژ ئەنجامێ تێنەگەشتنەكا ڕاست بۆ ئيسلامێ كو ب وێ ديتنێ بەرێ خۆ ددەنە ڤێ مژارێ كو ئەگەر هزرا خۆ زێدەتر بكەن لە وانەيە بكەڤنە د هندەك مژارێن نوى دشەريعەتێ ئيسلامێ دا و بكەڤنە د تەلها (بيدعە) يێدا.
ئاشكەرايە، هەبوونا مە ل سەر ئەردى يا بێ مەبەست نينە، ئانكو خودێ ئەم بۆ مەبەستەكا تايبەت يێن ئافراندين ئەو ژى پەرستنا وييە. لێ پەرستن نە ژمارەيەكا ئاخفتنان و لڤينانە وەك گەلەك ژ مە ئەنجام ددەن ئەڤجا چ مفاى ژێ نابينن چونكى ڕاستگويى دگەل نينە. ڕاستگويى ئەو نهێنييا بەرزەييە ئانكو ئەو پرە يێ دناڤ بەرا بەندەى و خودێ يێ وى دا كو ل دويڤ ڕێژەيا وێ ڕاستگوييێ كار و بزاڤێن ئەم ئەنجام ددەين دهێنە قەبوول كرن يان نە.
مرۆڤ يێ مەزن و ب بهايە ب تنێ دەمێ بەندەيێ خودێ بيت و يێ بێ بها و شەرمەزارە دەمێ بەندەيێ هەر تشتەكێ دى يان كەسەكێ دى بيت. بەندەييا ڕاست و دروست دێ هێتە دى دەمێ بەندە خودێ يێ خۆ دنياسيت و شارەزايى هەبيت ل سەر سالوخەتێن وى و پاشڕا هزرا خۆ ل وان نيعمەتان بكەت يێن خودێ بۆ وى بەخشين ئەڤجا دێ زانيت خودێ يێ وى چەند يێ دلۆڤان بوويە د گەل وى و ل وى دەمى دێ ئەڤينا خودێ كەڤيتە د دلێ وى دا و ب بيرئينانەڤا خودێ و ب چاڤدێرييا وى بۆ خودێ ل هەمى دەمان دێ گەهيتە بلندترين پلەيێن عشق و ئەڤينييێ د گەل خودێ يێ خۆ تا دگەهيتە وى ڕادەى كو هەر ئاخفتنەك،كارەك، لڤينەك يان هزرەك دێ ژ بۆ خودێ بيت ئەڤجا ژ بلى ڕۆناهييێن خوداوەندى چ تشتێن دى جهێ خۆ د دلێ وى دا نابينين. دێ چ ژيانەكا خۆش و بەختەوەر بيت دەمێ تۆ هەر كارەكى دكەى تۆ بۆ خودێ بكەى و بۆ چ مەرەمێن دى نەكەي، دەمێ نڤێژێ دكەى بۆ خودێ بيت نە ژ بۆ وێ چەندێ بيت دا بێژن: چەند مرۆڤەكێ موسلمانە! يان دەمێ ئاخفتنەكا جوان دكەى بۆ خودێ بيت نە ژ بۆ وێ چەندێ بيت دا بێژن: چەند مرۆڤەكێ ب ڕەوشتە! يان دەمێ قەنجييەكێ دكەى بۆ خودێ بيت نە ژ بۆ وێ چەندێ بيت دا بێژن: چەند مرۆڤەكێ مەردە! ئەڤجا ب ڤى ڕەنگى د هەمى ژيانا خۆ دا، هەر وەك خودێ يێ مەزن و دلۆڤان د قورئانا پيرۆز دا دفەرمووت: [قُلْ إِنَّ صَلَاتِي وَنُسُكِي وَمَحْيَايَ وَمَمَاتِي لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ] [الأنعام: 162] (بێژە: ب ڕاستى نڤێژا من، و هەر تشتێ ئەز ڤەكوژم، يان پەرستنا من، و ژيانا من و مرنا من، هەمى بۆ خودايێ هەمى جيهانانە).
ئەڤجا ئەڤ تێگەهشتنە دێ بيتە فەنەرەك بۆ گەهشتنا كەشتييێن مە بۆ كەنارێ ئارامييێ، دێ بيتە دەروازەيەك بۆ ژيانەكا تەنا، دێ بيتە پێستێركەك بۆ بلندبوونا روحان بەرەف پايە و پلەيێن بەرز، دێ بيتە چەكەك بۆ زاڵبوونا ناخ و دەڕوونان ل سەر لەشكەرێ حەز و دلچوونان.
ب ئەڤێ ڕێكێ – بێ گومان، ل بن سيبەرا قورئان و سوننەتا پێغەمبەرى (سلاڤێن خودێ لێ بن)- دێ گەهينە چەندين گەنجينەيان وەك ئێكانەييا خودێ و نياسينا وي، ڕاستگويى د ئەرك و كاران دا، دياركرنا ڕەوشتێن هێژا، پاقژكرنا ناخێ مرۆڤى ژ ژەنگ و قرێژا گونەهـ و خافلبوونێ و ئاشنابوون ب هەلسوكەوتێ تاكێ موسلمان د گەل خودێ و د گەل دەردورێ خۆ ئەڤجا دا ل دويماهييێ دلێن تێهنى تەنا ببن و دلێن مە ببنە مێرگەك گولێن وێ ڕۆناهی و چرایێن باوەرييێ بن.
بهیار قهرهنی
چهوا بگههینه بهختهوهرییێ؟
چهوا بگههینه بهختهوهرییێ؟
سوپاسى وپەسنا خودێ يێ مەزن دكەين وسلاڤ ل سەر پێغەمبەرێ خۆشتڤى بن.
چ گومان تێدا نينە ئەم هەمى ل ژيانەكا بەختەوەر دگەڕين، لێ هەر كەسەك ب ديتنەك وتێگەهشتنەكا جياواز بەرێ خۆ ددەتە بەختەوەريێ. نەساخ بەختەوەريا خۆ د ساخلەمييێ دا دبينيت، هەژار د دەولەمەنديێ دا دبينيت، گەنج د هەڤژينى وهەبوونا زاروكان دا دبينيت. ئەڤجا گەلەكا ب زەحمەتە ئەم بەختەوەريێ پێناسە بكەين. لێ ئەم دكارين بێژين: بەختەوەرى هەستكرنە ب ئارامى ودلخوشيێ وهەر وەسا رازيبوون ب هەر تشتەكێ خودێ بۆ مە نڤيسى.
لێ سەرەراى ڤێ چەندێ ئەم نكارين دلنيا ببين ژ بەختەوەريا وى كەسێ هەژار دەما دەولەمەند دبيت يان وى كەسێ نەساخ دەما ساخ دبيت چونكى بەختەوەرى هەستكرنە ونە تشتەكێ بەردەستە.
يا خۆيايە دەما مە دڤێت هەر پروسەكێ ب باشترين شێواز ئەنجام بدەين دڤێت مە هندەك رێنمايى وبنەما هەبن ئەم ل دويڤ بچين وژێ لا نەدەين دا كو ل دويماهييێ سەركەفتنێ بدەست ڤەبينين.
ئەڤجا ئەگەر مە بڤێت ئەم پروسا ژيانەكا بەختەوەر ب باشترين ئەنجام وسەرفيرازانە ببورينين دڤێت ئەم ل دويڤ بنەمايێن ئايينێ ئيسلاما پيرۆز بچين چونكى ئايينێ ئيسلامێ ئايينەكێ تەمام وبێ كێماسى يە. خودێ يێ مەزن دفەرمووت:
( الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِينًا) [المائدة:3]
وهەر وەسا ل سەر رێبازا باشترين رێبەر ومامۆستا كو ئەو ژى پێغەمبەرێ خۆشتڤى يە موحەمەد (سلاڤێن خودێ لێ بن) .
خودێ ئەم يێن ئافراندين وب تنێ ئەو دزانيت چەوا دێ بەختەوەربين، ئەگەر مە باوەرييەكا موكم ب خودێ هەبيت وكردارێن چاك بكەين وخۆ ژ كردارێن خراب دوير بێخين دێ ژيانەكا بەختەوەر بدەست خۆڤەئينين. )مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثَى وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَيَاةً طَيِّبَةً وَلَنَجْزِيَنَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ([الأنعام:97].
بهیار قهرهنی
موحهمهد (سلاڤێن خودێ ل سهر بن) باشترین كهسه شانازی پێ بهێته كرن
موحهمهد (سلاڤێن خودێ ل سهر بن) باشترین كهسه شانازی پێ بهێته كرن
حەمد و سوپاسى بۆ خودێ يێ مەزن و دلوڤان، ئەو خودێ يێ چاكترين پێغەمبەر بۆ مە هنارتى و بۆ مە كريە رێبەر و پێشەوا، و ڤيانا خۆ ب ڤيانا وى گرێداى.
خودێ تەعالا د قورئانا پيرۆز دا دبێژيت: [قُلْ إِنْ كُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِى يُحْبِبْكُمُ اللَّهُ ۆێغْفِرْ ڵكُمْ ژُنُوبَكُمْ ۆاللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ ] [آل عمران:31]
([ ئەى موحەمەد] بێژە وان: ئەگەر هوين حەز ژ خودێ دكەن، ل دويڤ من وەرن ئانكو: رێكا من بگرن، خودێ دێ حەز ژ هەوە كەت، و گونەهێن هەوە دێ ژێبەت و خودێ گونەه ژێبەر و دلۆڤانە).
خواندن و دويڤچوونا ژيانا پێغەمبەرى (سلاڤێن خودێ لێ بن) ئەركەكێ گرنگە بۆ هەر موسلمانەكى. چونكى ب ڤێ رێكێ ئەم رەوشت و كەسايەتييا وى دزانين و هەر وەسا كار و كريار و ئاخفتنێن وي، و ئەڤ چەندە مە دگەهينيتە ڤيانا پێغەمبەرى (سلاڤێن خودێ لێ بن).
هەر نەتەوەيەك شانازييێ ب كەسانەكى دكەت، ڤێجا ئەڤ كەسانە يان سەروك و رێبەرە يان زانايە يان هزرڤانە يان ....هتد. و هەمى شييانێن خۆ دمەزخينيت دا كو ل دويڤ رێك و رێبازا وى بچيت و مەرەم ژێ گەهشتنا هيڤى و ئارمانجايە بۆ ژيانەكا بەختەوەر و ئارام.
مە ژى - نەتەوەيا موسلمانان – سەروك و رێبەرێ مە پێغەمبەرێ مە يە موحەمەد (سلاڤێن خودێ لێ بن). ڤێجا يا پێدڤى ل سەر مە ئەوە ئەم ژى ل دويڤ رێبازا رێبەر و پێشەوايێ خۆ بچين دا بگەهينە هيڤى و ئارمانجێن خۆ ئەو ژى رازيبوونا خودێ يە و چوونا دناڤ بەهەشتێ يە.
:خودێ تەعالا دبێژيت
[ ڵقَدْ كَانَ ڵكُمْ فِى رَسُولِ اللَّهِ أُسْۆەٌ حَسَنَەٌ لِمَنْ كَانَ ێرْجُو اللَّهَ ۆالْێوْمَ الْآَخِرَ ۆژَكَرَ اللَّهَ كَپِيرًا ] [الاحزاب: 21]
( پێغەمبەرێ خودێ بۆ هەوە باشترين نموونە بوو چاڤ لێ بهێتە كرن [ د باوەرموكومييێدا و دخۆراگرتن و سەبر كێشانێدا، دەمێ تەنگاڤى و نەخۆشييان] بۆ وى يێ ژ خودێ و رۆژا قيامەتێ بترسيت و گەلەك زكرێ خودێ بكەت [و خودێ هەر ل بيرێ بيت]).
زانينا ژيان و رەوشتێن پێغەمبەرى (سلاڤێن خودێ لێ بن) زانين و تێگەهشتنا فەرمانێن خودێ تەعالا يە و ئەو فەرمانێن بۆ بەندەيێن خۆ هنارتين د قورئانا پيرۆز دا. عائيشا (خودێ ژێ رازى بيت) دەربارەى پێغەمبەرى (سلاڤێن خودێ لێ بن) دبێژيت: (كان خُلُقُه القرآن) ئانكو: رەوشتێن وى قورئان بوو. پێغەمبەرى فەرمانێن خودێ تەعالا جێبەجێدكرن ب رەنگەكێ بەرچاڤ دا كو موسلمان مفاى ژێ ببينن و ل دويڤ بچن.
پێغەمبەر (سلاڤێن خودێ لێ بن) كەسايەتييەكا تەمام و بێ كێماسى بوو. هەمى فەرمان و بڕيار و ئاخفتن و لڤينێن وى ل ژێر چاڤدێرييا خودێ دا بوون. ڤێجا هەر كەسەك دشێت مفاى ژ كەسايەتييا پێغەمبەرى (سلاڤێن خودێ لێ بن) ببينيت ل دويڤ تايبەتمەنديێن خۆ. رێبەر و دادوەر و زانا و باب و مامۆستا و... هتد.
ڤێجا سوپاسييا خودێ تەعالا دكەين كو دەرفەت دايە مە، ڤيانا خۆ بۆ پێغەمبەرێ خۆشتڤى (سلاڤێن خودێ لێ بن) دياربكەين و پشتەڤانييێ لێ بكەين.
بهیار قهرهنی
