گەشەپێدانا شارەزاييێن نڤيسينێ
دەهـ خال بۆ هاريكرنا تە د كونترولكرنا كارێ تە دا
ئێك ژ مەزنترين پاداشت دەما دبيە نڤيسەر ئەوە كو نە يا گرنگە تۆ چەند يێ سەركەفتى يان ب ناڤ ودەنگى, لێ هەمى دەما تشتەكێ نوى يێ هەى دەربارەى كارێ تە تۆ دكارى بزانى و لێ شارەزا بى. ئەڤە چەند خالەكێن كێمن بۆ هاندانا نڤيسينا تە بۆ ئاستەك پێشكەفتى تر.
1.مەبەست ژ نڤيسينا خۆ بزانە.
پێنگاڤا ئێكێ ژ گەشەپێدا شارەزاييێن تە وەك نڤيسەر بڕياردانە كا دێ ل كى جهى, بۆ نمونە, رومانەكا (80,000) پەيڤ تەمام كەى (يان بگەشبينيڤە بەلاڤ كەى) گەلەك يا جياوازە ژ هزركرنا تە كو ئێكەم هەلبەستا خۆ بنڤيسى بۆ پشكداريكرنێ د پێشبركەيەكێ دا. دڤێت تۆ يێ ڕاستگو بى دەربارەى وان ئامانج و مەبەستێن تۆ حەز دكەى بكارى بدەستڤەبينى لێ هەروەسا دڤێت يێ گەشبين بى دەربارەى شيانێن خۆ بۆ سەركەفتنێ – ئەگەر نە تۆ نكارى هاندانا خۆ بدەى و ب ڤى ڕەنگى گەشەپێدانێ ناكەى وەك نڤيسەر. خالا مفادار ئەوە دەمێ دانانا ئامانجان, دڤێت ئەو يێن ژير, ئاشكرا, ب ئەندازە وپيڤانەكا باش, بهێنە دەستڤەئينان, دڕاستەقينە بن و دەمەكێ دياركرى هەبيت. د هندەك پەيڤێن دى دا, بڕيارێ بدە بتەمامى كا دێ نڤيسينا تە بۆ چ ئاراستە دچيت و دێ چەوا سەركەفتنا خۆ ئەندازەكەى, و ل دويفدا چارچوڤەكى بۆ وى دەمێ تۆ پێتڤى تا دگەهييە ئامانجێن خۆ دابنێ.
2. چ شارەزايى تە پێتڤينە بۆ دەستڤەئينانا ئامانجێن خۆ؟
يا رۆن ئاشكرايە, ئەڤ چەندە پشتبەستە ب وى جهێ نها تۆ لێ و تە چ مەبەست هەيە تۆ دەستڤەبينى, و باشترين رێك بۆ دانانا ئەڤێ چەندا پێشتر تەمامكرن و پێداچوونەڤا وێ شارەزاييێ يە دا بزانى كا چ جه پێتڤى ب گەشەپێدانێ هەيە. ئەڤێ چەندێ چ تشتێن فەرمى پێتڤى نينە – ب تنێ ليستەكا وان شارەزاييان بنڤيسە ئەوێن پێتڤى بۆ ئامانجێن تە هەلبژارتين وئەنجامێ هەر ئێك ژ وان توماربكە ژ پێنجێ ( بێ گومان دڤێت ب توندى يێ ڕاستگو بى) بۆ نمونە, ئەگەر تە بڤێت بەشدار بى (و بسەركەڤى!) د بێشبركێيەكا كورتە چيروكان دا, ليستا تە دڤێت پێكبهێت ژ هندەك شارەزاييان وەك: رێنڤيسەكا دروست, خالبەندى ورێزمان, بكارئينانەكا ڕەسەن بۆ وينەيێن وێژەيى, كنترولەكا باش بۆ گەشەكرنا گرێيان و قايلكرنا كەسايەتى, ئەندێشە, ئافراندن, بكارئينانا گالتەئامێزێ ب ڕەنگەكێ كاريگەر, وشيانێن كۆمكرنا ڕادەيێن پەيڤان و دۆماهيك دەرفەت بۆ بكارئينانا وان. دڤێت تۆ تيشكێ بێخييە ل سەر ئەركێن خۆ د لاوازترين شارەزاييێن خۆ دا – وئەگەر تە ئەڤ هەمى شارەزايى هەبن و سەركەفتن د چەندين پێشبركێن كورتە چيروكان دا ئينابيت, لەوانەيە دەم هاتبيت هەولا تشتەكێ نوى بدەى.
3. تيشكێ بێخە ل سەر پێكهاتەيێن بنەرەتي
ئەگەر تە بۆ خۆ دياركر كو ئێك ژ وان شارەزاييێن تە دڤێت گەشەدانێ تێدا بكەى, تێگەهشتنا تەيە بۆ ڕينڤيسێ, خالبەندييێ ورێزمانێ, وئەڤە ژى دهەژى نە ل پێشييێ بهێن. د ڕِاستى دا , وەرگرتن و گەشەپێدانا ڤان شارەزاييان جهێ وان د پەيڕەوێ قوتابخانێ دا نە مايە, ئەڤجا بێ گومان چ شەرم تێدا نينە ئەگەر تۆ دانپێدانێ بكەى كو نە يێ دلنياى كا دێ چەوا (apostrophe) (ئەپۆستروفى) بكارئينى, يان جياوازى دناڤ بەرا دوو پەيڤێن رێنڤيسا وان نزيكى ئێك وەك: "پێل" و "پەل" نەزانى. گەلەك ژ مە دجەنگن دگەل ڤان بنەمايان, لێ دەزگەيێن چاپكرنێ تە نا هەژمێرن وەك نڤيسەرەكێ خۆدان شيان ئەگەر كارێ تە هەلگرێ ڤان خەلەتيان بيت. هەتا ئەگەر تۆ ل سەر ئەركێ خۆ يێ تايبەت چاپكەى, گەلەك يا گرنگە تۆ هەر چەند بكارى پێداچونەڤێ د نڤيسينا خۆ دا بكەى. ب كێميڤە, ئەگەر تە خەلەتيێن رێنڤيسێ و خالبەندييێ هەبن دێ هيێە هەژمارتن وەك نڤيسەرەكێ نە لێهاتى, وئەگەر سيناريۆ يا لاواز بوو دێ ڕامانێن تە د نە ديار و ئاشكرا بن.
4. بەشداريێ د خۆلەكێ دا بكە
ل ڤى سەردەمى, نڤيسين حەزەكا بەربەلاڤە, وئەڤە ژى ڕامانا زێدەبوونا پێشبركەيان بۆ بەلاڤكرنێ ددەت, وهەروەسا ڕامانا وێ چەندێ ددەت كو خولێن بهێزكرنێ ئاستەكێ بەرفرەه ب خۆڤە ديتيە پتر ژ بەرى نها. ئەگەر ئەڤە دەستپێكا تە بيت وەك نڤيسەر كار بكەى دڤێت تۆ بەشداريێ بكەى د پتر ژ خولەكا گشتى دا دا شارەزابى د چەند جورەكێن جياواز ژ ڕەنگ وچەشنێن نڤيسينێ, لێ هندەكێن دى پێ باشترە بەشداريێ ل چەند خولەكێن تايبەت بكەن بۆ بهێزكرنێ ئەوا د خالا دوويێ دا هاتيە ئاماژەكرن. يان تۆ دكارى هەول بدەى لێگەريانێ بكەى د تۆرا ئينتەرنێتێ دا يان پەيوەنديێ ب كوليژێن نافخۆيى بكەى يان هەر دەزگايەكێ دى يێ پەروەردەيى دا ببينى چ پێتڤييێن تە دێ يێن بەردەست بن. خولێن بهێزكرنێ رێكەكا هەرە باشە بۆ تێكەلبوونێ دگەل نڤيسەرێن دى يان لەوانەيە چەند كەسايەتييان كو هەلگرێن هەمان هزرن و بۆچوونن ئەوێن دكارن ببنە بەشەك ژ ژيانا تە يا نڤيسينێ.
5. جهێ خۆ يێ ئارام بهێلە
بەهرا پتر ژ مە دنڤيسين چونكە خۆشيێ پێ دبەين, نە ژبەر كو چاڤەرێينە داهاتەكى ژێ وەرگرين, ژبەر ڤێ چەندێ يا سروشتى يە بهێينە ڕاكێشان بۆ ئافراندنا باشترين بابەت. ئەڤجا, ئەگەر ئەم د باش بين د نڤيسينا بابەتێن نە چيرۆكى, بۆ نمونە, دێ بينيى هەمى وەك ئێكن دەمێ بەرهەمدئينى, سەردابرن ئەوە دەمێ تۆ بەردەوام بابەتێن وەك ئێك بەرهەمبينى بێى هەولدان بۆ تشتەكێ نوى. ئەڤ چەندە دێ يا باش بيت بۆ دەمەكێ دياريكرى, لێ ل دۆماهيێ دێ ڕاوەستى ژ گەشەپێدانێ وەك نڤيسەر, ويا هەژييە ئاماژە پێ بدەين, تۆ دێ كەڤييە د مەترسيا بێزاربوونێ دا.نڤيسينا هەمان بابەت بۆ چەند جاران وەك وى كەسى يە يێ سۆفى يان دچنيت بێى هەول بدەت بكەتە بلۆز يان جۆتەكێ گۆرا.
6. پرسيارێ ژ فيدباكان بكە
دەمێ ل دەستپێكێ تۆ نڤيسينێ دكەى, هزرا نيشاندانا كارێ خۆ بۆ كەسەكێ دى يا ب ترسە. پرۆسەيا نڤيسينێ كارەكێ كەسايەتى يە و هەروەسا بابەتى يە, وهێلانا كەسەكێ دى كارێ تە بخوينيت هەر وەك دەرئينانا ڕحا تە يە. هەمى دەما مە ترسا رەخنەكرنێ ژلايێ وى كەسى يێ دخوينيت يا هەى ژ وى كارێ مە كرى, يان فەرمانەكێ ل سەر تە بدەت نە ب دلێ تە بيت و وێ باوەرييا تە بۆ خۆ ئاڤاكرى دەربارەى شارەزاييێن خۆ وەك نڤيسەر بهەژينيت. بێ گومان, ئەگەر تۆ كارێ نڤيسينێ بكەى وەك حەزەك بتنێ بۆ خۆ, پێتڤى ناكەت تۆ كارێن خۆ بۆ كەسانێن دى نيشان بدەى, لێ ئەگەر تە حەزا گەشەپێدانێ هەيە وەك نڤيسەر, پرسيارا تە بۆ كەسەكێ دى كو بۆچوونێن خۆ ل سەر كارێن تە بدەت نە بتنێ يا مفادارە بەلكو يا پێويستە. يێن ل هەمييان نزيكتر كو تۆ پرسيارێ ژێ بكەى, هەڤال و ئەندامێن خێزانا تە نە, لێ لەوانەيە تۆ بكەڤييە دمەترسييا بێ باوەرييێ دا دگەل رەخنەگرتنا وان يا ئاڤاكەر چونكە وان نەڤێت هەستێن تە بئێشينن دەربارەى هەر جورە گەشەپێدانەكا پێتڤى د كارێ تە دا. هەروەسا, ئەگەر ئەو پتر ژ يا پێتڤى دباوەربن لەوانەيە ببيتە ئەگەرا كەفتنا تە ب ئێك جارى. ئەڤجا يا باشتر ئەوە تۆ كارێ خۆ بۆ كۆمەلەكا نڤيسينێ يا نافخۆيى ببەى, يان ئێك ژ ڤان خالێن بهێن بكاربينى.
7. بلا تە هەڤالەكێ نڤيسينێ يان ئاموژگارەك هەبيت
لەوانەيە ديتنەكا زەلال تر بۆ تە بهێت ژ لايێ كەسەكێ خۆدان هەستەكا پيشەيى, كەسەكێ حەزا نڤيسينێ هەبيت ودگەل وى دێ كارى ئالِۆگورا چەند پرسيار و هزران كەى. ئەگەر تە بەشدارى د خولەكا نڤيسينێ دا كربيت, دێ تە دەرفەتەكا باشتر هەبيت كو هەڤالەكێ نڤيسينێ ببينى, هەڤالەكێ نڤيسينێ كو ب ڕەنگەكێ نە فەرمى هاريكار بيت دكارێن تە دا يان بتنێ رەخنەكا ئاڤاكەر پێشكێشى تە بكەت ل سەر وى كارێ تە ئەنجامداى (و هەروەسا ببەروڤاژيڤە ژى). ئاموژگار رۆلەكێ گەلەكێ جياواز دبينيت. ئەڤ كەسە خۆدان سەربۆر وشارەزاييەكا باشترە ژ تە, ولەوانەيە سەركەفتى تر ژى بيت, ئەو دكاريت ئاموژگارييان بدەت و ب كارێ ئاراستەكرنێ ڕاببيت وبەرێ تە بدەتە رێكا دروست بۆ گەشەپێدانا شارەزاييێن تە. لەوانەيە ئەڤ چەندە هندەك ژ دەمێ تە بكوژيت, لێ گەلەك نڤيسەر دلخۆشن كو جار جار ئاموژگارييان بدەن دەمێ بەرسڤا وان ئيمێلان ددەن ل سەر هندەك شارەزاييێن دياركرى.
8. داخازا بۆچوونێن كەسانێن دى بكە ل سەر تۆڕا ئينتەرنێتێ
ئەگەر تۆ رازى نەبى دەربارەى وان بۆچوونێن تە ڕوى ب ڕوى وەرگرتين, ئينتەرنێت هەمى جورێن بەشداريكرنێ دگەل نڤيسەرێن دى بەردەست دكەت. پەيوەنديكرن دگەل كەسانێن هەمان هزر هەين ب رێكا تۆرێن جڤاكى كارەكێ ئاسانە. هەولبدە هێمايا (هاش) ( # ) بكاربينە ل سەر تۆڕا (تويتەرى) ( چەند پەيڤێن تە د دياريكرى بن ئەنجام دێ باشتر بن, ئەڤ نڤيسينە گەلەك ئەنجامان ددەت, پتر ژ وێ يا تۆ هزردكەى) يان بەشدارييا هندەك گروپێن پەيوەنديدار بڤێ چەندێ ڤە بكە ل سەر (گووگل پلەس)ى. هەر وەسا جهەكێ تايبەت دابينبكە بۆ گەنگەشەكرنێ و رەخنەگرتنێ ل سەركارێن بەشداربوويان. ئەڤ جورە بۆچوونە دەرفەتەكا باشە بۆ نڤيسينا كارێن نوى.هەروەسا گەلەك (بلۆگ) و وێبسايتێن تايبەت ب نڤيسينێ ڤە يێن هەين تۆ دكارى بەشداريێ تێدا بكەى و بۆچوونێن كەسانێن دى بزانى ل سەر كارێن خۆ. بەهرا پتر ژ ڤان بڕەنگەكێ ئاڤاكەر تێنە بكارئينان, ئەڤجا هەر رەخنەيەكێ ب هزرەكا كەسايەتى ڤە وەرنەگرە.
9. بازارەكێ نوى ببينە
نزيكبوون ژ دەزگەهێن بەرهەمئينان وچاپكرنێ كارەكێ پر گران و ب زەحمەتە, وئەڤە ژى وێ چەندێ ناگەهينيت كا چەند دێ يێ سەكەفتى بى- ب تايبەتى ئەگەر تە بڤێت ل دويف ئاراستەيەكێ نوى بچى وپەيوەنديێ ب هندەك كەسان بكەى كو بۆ جارا ئێكێ يە تۆ دانۆستاندنان دگەل دكەى. بلا بتنێ ل هزرا تە بيت دڤێت تۆ خۆدان رەوشتەكێ باش و شارەزا بى, ل دەستپێكێ دڤێت تۆ باش بزانى كا تۆ دانۆستاندنێ دگەل چ جورە كەس دكەى وئەو ب چ ڕەنگ دێ ڕازى بيت, ويا باشە هندەك نمونە ژ كارێن تە ئەگەر تە كارێن چاپكرى هەبن دگەل تە بن. هەتا ئەگەر ئەڤ چەندە دگەل دەزگايەكێ جياواز ژى بيت دێ بۆ وان ديار بيت كا تە چەند شيان هەنە.
10. چەند كارەكێن مەترسيدار بكە
ل دۆماهيێ, هندەك جاران بەردەوامبوون وەك نڤيسەر پێتڤى ب دەرفەتەكێ يە د تشتەكێ نوى دا. بۆ نمونە, ئەگەر تۆ دگەل گروپێ خۆ يێ نڤيسينێ يێ بەردەوام بووى بۆ چەند مەهان, بۆچى هزرا بەلاڤكرنا گولبژێرەكێ ژ كارێن خۆ ناكەى؟ يان بۆچى دەست ب دانانا بلۆگەكى ناكەى دا شيانێن خۆ تێدا دياركەى؟ تۆ دكارى ب رێكا ئامادەبوونێ د دەزگەه وتۆرێن جڤاكى دا, سمينارەكێ پێشكەش بكەى, ل بەرنامەكێ راديويێ ئامادەبى دا ل سەر كارێن خۆ گەنگەشێ بكەى...هەر تشتەك بيت هەستا نە ئارامييێ ل دەف تە دروست بكەت لێ د هەمان دەمى دا هاندانا تە بكەت شارەزاييێن خۆ بەرەف قۆناغەكا پێشتر ببەى.
نڤيسين: ليز گريگوري
وەرگێران ژ ئينگليزى وپەراوێز: بەيار قەرەني
ژمارا گوڤارێ: ئەڤ ژمارەيە يا بێ بەرامبەرە, لەوما چ ژمارە نەداينێ
گوڤار: رايتينگ
مێژويا بەلاڤكرنێ: مەها 3/ سالا 2015
ویبسایت: www.writers-online.co.uk
سەرنڤيسەر: جوناپان تيلفر
لاپەرە: 60-61
.jpeg)
